ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 8، آبان 1400 ، شماره پی در پی 66

بررسی سبکی و محتوایی نسخۀ خطی مثنوی «کنزالمعارف» اثر محمدحسین ابن ‌محمدجعفر

صفحه (1 - 22)
مرجان باقرزاده ، احمدرضا یلمه‌ها (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1398

چکیده

زمینه و هدف: مثنوی کنزالمعارف اثر «محمدحسین ابن محمدجعفر» از آثار عرفانی و ارزشمند قرن سیزدهم هجری است. این اثر دارای 7078 بیت میباشد و در قالب مثنوی سروده شده است. در این پژوهش ضمن معرفی مختصری از نویسنده؛ «محمدحسین بن محمدجعفر» از شاعران (قرن 13 هجری) و معرفی اثر ارزشمندش مثنوی «کنزالمعارف»، به بررسی مختصات سبک‌شناسانه این اثر میشود. این کتاب ارزشمند تاکنون تصحیح و چاپ نشده و تنها نسخۀ باقی‌مانده آن با شمارۀ 10 -2156 در کتابخانۀ مجلس اسلامی قرار دارد.

روش مطالعه: این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: شاعر در این کتاب سعی دارد اندیشه های متعالی و عرفانی خود را که گویای توجه وی به مباحث اخلاقی، عرفانی، دینی و تعلیمی است، در قالب کلامی موزون و منظوم درآورد.

نتیجه گیری: شاعر برای غنی کردن اشعار و اندیشه های خود از آیات و احادیث بهره جسته است. نکتۀ قابل توجه این است که اصلاً در اشعارش از هزل و کلمات رکیک استفاده ننموده است. کلام متین او با رعایت ادب و پاکیزگی سخن و لفظ درآمیخته و از این مجموعه، گنجینه و مخزنی پر از وعظ و نکات اخلاقی و تعلیمی ساخته است. او بارها در کتاب خود به داستانها، روایات دینی، حوادث تاریخی و اسلامی و شخصیتهای بزرگواری چون پیامبر اکرم و علی (ع) پرداخته و در کنار این مباحث آشنایی خوبی نیز به ادبیات فارسی و عربی دارد و به این داستانها و شخصیتها گاه اشاره میکند. بررسی سطوح فکری، زبانی و ادبی این اثر بیشک مسیر شناخت از تفکر و رویۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقمندان و پژوهشگران هموارتر میکند.

کلمات کلیدی
محمدحسین ابن محمدجعفر , کنزالمعارف , مثنوی , تحلیل محتوایی , سبک‌شناسی

• قرآن کریم
• آشنایی با عروض و قافیه، شمیسا، سیروس (1386)، تهران: میترا.
• پله پله تا ملاقات خدا، زرین‌کوب، عبدالحسین، (1384) تهران: علمی.
• تکرار و ارزش صور بلاغی آن، متحدین، ژاله (1374) مشهد: دانشگاه فردوسی.
• زبانشناسی و ادبیات، صفوی، کوروش (1380) تهران: سوره.
• زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، کزاری، میرجلال الدین (1373) تهران: نشر مرکز.
• سبک‌شناسی، شمیسا، سیروس (1389) تهران: فردوس.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388) تهران: آگاه.
• الفتوحات‌ المکیه، ابن‌ عربی‌، محمد، (1293ق) ج۲، تهران: ارشاد اسلامی، صص ۲۸۸- ۲۹۰.
• فرهنگ امروز شعر فارسی، وحیدیان کامیار، تقی (1390) مشهد: دانشگاه فردوسی.
• فرهنگ مصطلحات، سجادی، سید جعفر (1393) تهران: طهوری.
• فرهنگ معارف اسلامی، سجادی، سیدجعفر (1384) تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین (1379) تهران: نشر نی.
• کنزالمعارف، محمدحسین بن محمدجعفر (13قرن) شمارۀ10 -2156 ، تهران: کتابخانۀ مجلس.
• کیمیای سعادت، غزالی، محمد (1394) تهران: نگاه.
• مثنوی، مولوی، جلال الدین (1390)، شرح کریم زمانی، تهران: امیرکبیر.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368) تهران: آگاه.
• وزن شعر فارسی، خانلری، پرویز (1389) تهران: بنیاد فرهنگ ایران.